یکی از مراکز اصلی و حیاتی در سوخت وساز بدن و کنترل اشتها، هیپوتالاموس مغز است. این غده پنج گرمی درمغز انسان مرکز کنترل مهمترین فعالیتهای بدنی از جمله: مرکز کنترل گرسنگی ، تشنگی ، خواب ، بیداری ، دمای بدن ، استرس ،هیجانات ، احساسات و غیره است.
فعالیت هورمونهای گرسنگی و سیری (گرلین و لیپتین)، از طریق اندامها و گیرنده های مربوطه در مغز، میتواند در میزان اشتهای یک فرد تاثیر بگذارد. در کنار این عوامل، اندازه ، رنگ ، بو وطعم غذای مصرفی ،نیز میتواند باعث کاهش یا افزایش اشتها در فرد ورزشکار گردد. به عنوان مثال می توان به تاثیر مستقیم رنگها بر روی عملکرد بدن و میزان سوخت و ساز پایه اشاره نمود. بعضی از رنگ ها باعث بالا رفتن فشارخون افراد شده و ایجاد هیجان می کنند(مانند رنگ قرمز) که منجر به افزایش میزان سوخت و ساز بدن می شوند و بر عکس بعضی دیگر از رنگ ها باعث ایجاد احساس آرامش در افراد شده ،(رنگ آبی) که باعث کاهش میزان سوخت و ساز در بدن ، میشوند.انتخاب رنگ و نوع ظروف غذایی که در ان غذا میل می نمائیم می تواند بطور مستقیم اشتها را تحت تاثیر خود قرار دهد.
رنگ ها و ارتباط آن با اشتها
نتایج مطالعات جدید دانشمندان اروپایی نشان می دهد که: رنگ لوازم میز و سفره، بر درک ما از مزه غذا تأثیر مستقیم می گذارد. در آزمایشی که محققان بر روی تاثیرات رنگها بر روی اشتها انجام دادند مشخص شد که، نوشیدن شکلات داغ یا (هات چاکلت) دریک فنجان وانیلی رنگ ، بسیار خوشایندترو خوشمزه تر به نظر می رسد.برای امتحان اگر شما شکلات داغ (هات چاکلت) خود را در چند فنجان به رنگهای سفید ، قرمزتیره و وانیلی بریزید وآنها را بصورت جداگانه میل نمائید مطمئنا شکلات داغ شما در لیوان وانیلی رنگ بسیار خوشمزه تر و خوشایندتر خواهد بود.
مطالعه که توسط دانشمندان اروپایی انجام شده، اذعان کننده آن است که، ظروفی که غذای ما در آن ها سرو می شوند، می توانند تأثیری باورنکردنی و چشمگیر بر درکی که حواس ما از غذا دارند ، داشته باشد. دریک مطالعه دیگرو مشابه که توسط بتینا پیکوئراس فیزمن، محقق دانشگاه پلی تکنیک والنسینای اسپانیا انجام گرفت ،از ۵۷ نفر خواسته شد تا شکلات داغی را که در چهار نوع فنجان یکسان ولی به رنگ مختلف سرو شده بود بنوشند. همه این فنجان ها پلاستیکی و با اندازه یکسان بودند، اما درون این فنجان ها به رنگ سفید، قرمز، وانیلی و نارنجی بود. در پایان این آزمایش افراد شرکت کننده گزارش کردند که : مزه شکلات داغ در فنجان های وانیلی و نارنجی رنگ ، خوشمزه ترازسایر رنگ هاست.
دانشمندان این مسئله را اینطور بیان می کنند که :حس و درک مغز انسان نسبت به رنگ ها می تواند بسیار متفاوت باشد. در این تحقیق،با اینکه جنس شکلات داغ و فنجانها از لحاظ ترکیب فیزیکی و شیمیایی کاملا باهم برابرند ، ولی عمق و برداشت گیرنده های حسی مغز انسان نسبت به رنگ ها ، می تواند تفاوت داشته باشد. در سایر مطالعات و تحقیقات انجام یافته در این خصوص میتوان به بسته بندی زردرنگی که بر روی شیشه ها و نوشیدنی ها با طعم لیمو وجود دارد اشاره داشت. بنابه نظر برخی از مصرف کنندگان این نوع از نوشیدنیها ، رنگ زرد باعث میگردد که طعم لیمو بهتر و خوشایندتر به نظرآید.کمانکه برخی از نوشیدنیها به رنگ آبی ظاهراً بهتر از نوشیدنی های قرمز رنگ ، عطش انسان را فرو می نشاند.
همرنگ بودن ظروف غذا با محتویات داخل آن و رابطه آن با اشتها
همرنگ بودن ظرف غذای شما و محتویات داخل آن سبب میشود میزان بیشتری از غذا را میل کنید،در نتیجه میزان اشتهای شما افزایش می یابد. با توجه به تحقیق انجام شده در دانشگاه کورنل، زمانی که اسپاگتی به همراه سس آلفردو در ظروف سفید سرو میشود، افراد تا ۲۰ درصد اسپاگتی بیشتری میل میکنند. محققین معتقدند که تفاوت رنگی میان غذای شما و ظرف غذا خوردنتان باعث میشود تا، مغز راحت تر میزان غذا را اندازه گیری کند.
اگرچه مطالعات و پژوهشهای بنیادی و کاربردی در رابطه با تاثیرات رنگ ها بر میزان کاهش یا افزایش وزن بدن وهمچنین کنترل اشتها ، بصورت جامع و کامل انجام نیافته ،اما نتایج سایر تحقیقات حاکی از ان است که، کسانی که قصد کاهش یا افزایش وزن سریع توام با فعالیت بدنی علمی و منظم را دارند ، می توانند از فواید وتاثیرات رنگها در برنامه غذایی خود نهایت استفاده را برده و در عرض زمان کمتر به نتیجه دلخواه خود دست یابد.
در همین ارتباط افرادی که دچار کمبود وزن و بی اشتهایی غذایی هستند و می خواهند با ورزش بر وزن خود اضافه نمایند ،علاوه بر انتخاب برنامه مناسب و صحیح علمی و تمرینی ، می توانند با استفاده از رنگهای مطلوب و صحیح ظروف خوردنی و آشامیدنی ، تحولی جدید دربرنامه و سبک غذایی خود با استفاده از رنگ ها بوجود آورده و وزن خود را به مقدار قابل توجهی افزایش دهند.ودرست برعکس همین مسئله، افرادی که دچارافزایش وزن می باشند و ساعتها در باشگاههای بدنسازی مراکز ورزشی و تفریحی و یا در خانه به تمرینات مضاعف و خسته کننده می پردازند ،علاوه بر تمرینات بدنی کافی است با انتخاب رنگ واندازه صحیح ظروف غذایی و اشامیدنی، به کاهش سریع وزن خود مبادرت ورزند.
در ادامه مقاله به اثرات ۱۵ رنگ مختلف و تاثیر گذار برکنترل اشتها و وزن ورزشکاران توضیحاتی داده می شود:
۱٫روانشناسی تغذیه ای رنگ آبی؛ (كاهش دهنده اشتها)
رنگ آبي آرامش بخش است و با اثرگذاري روي ضمير ناخودآگاه ، ما را به آهسته غذا خوردن تشويق ميكند .از طرفی، اين رنگ به شدت سركوب كننده اشتهاي فرد است. محققان دريافته اند اتاق هاي غذاخوري كه به رنگ آبي در مي آيند روي اشتهاي افراد اثري منفي دارند و باعث مي شوند آنها به طور كلي ۳۰ درصد كمتر كالري مصرف كنند. بعضي ها معتقدند، از آنجا كه خوراكي هاي آبي رنگ به ندرت درطبيعت پيدا مي شوند، انسان قبل از هر چيز با كمك نشانه هاي بصري تعيين مي كند غذايي خوب است يا خير، و رنگ آبي هم گاهي نشان دهنده سمي بودن غذاهاست؛ بنابراين جلوي اشتها را مي گيرد .
اگر هدف شما کاهش وزن است ، مي توانيد ميز و ظروف غذايتان را آبي انتخاب كنيد؛ بنا بر توصیه
کارشناسان تغذیه ،اگر قصد رژیم گرفتن دارید، بهتر است یک لامپ آبی روی سر یخچال قرار دهید تا میل به خوردن را در خود سرکوب کرده و یا اینکه مي توانيد لامپ داخل يخچال تان را نيز آبی رنگ نموده تا هر زمان، در يخچال را به قصد برداشتن غذا باز مي كنيد ،پشيمان شويد. كساني كه از دكوراسيون آبي رنگ در خانه شان استفاده مي كنند معمولاً لاغرترند. در واقع رنگ آبي يكي از انتخاب هاي بيشتر شركت هايي است كه در زمينه لاغري فعاليت داشته و در زمینه برنامه هاي غذايي و ورزشي مخصوص كاهش وزن، اشتغال دارند. اين رنگ با ذهن و بدن فرد سر و كار داشته و باعث ایجاد آرامش و همچنین کاهش اشتها در افراد میگردد.
۲٫رنگ خاكستري؛ (كاهش وزن و اشتها)
خاكستري از رنگ هايي است كه موجب كاهش اشتها مي شود و براي افرادي كه تمايل دارند وزن شان كم
شود، مناسب است. استفاده از اين رنگ در محيطي كه افراد مي خواهند غذايشان را با لذت ميل كنند؛
مانند اتاق غذاخوري بسيار نامناسب است. به گفته پزشکان متخصص نکته مثبت این رنگ آن است که موجب کاهش اضطراب – در کنار آن اشتها – میشود.
3.رنگ زرد: (چاق كننده و محرک اشتها)
رنگ زرد و خانواده آن می تواند باعث افزایش اشتها و هچنین باعث بروز چاقی و افزایش وزن در شما
گردد. محققان اعلام کرده اند ، افرادی که از رنگ زرد استفاده بیشتری می نمایند علاوه بر افزایش وزن
باعث میشوند که شما بیش از حد به غذا نیاز پیدا کرده و سریعتر غذا بخورید. رنگ های زردی مانند
انواع ادویجات ، زعفران ،کره ،روغن های معطر سنتی ، فلفل زرد ،سیب زمینی و سایر طیفی های
رنگ زرد دیگر ، موجب برانگیختن احساس شادی و نیز باعث تحریک اشتها میگردد.
4.رنگ سبز؛ (سركوب كننده اشتها)
رنگ سبز بعنوان رنگ طبیعت بوده و در سلامتی روانی فرد تاثیر بسیار مهمی را دارد.رنگ سبز
اگرچه خود به تنهايي سركوب كننده اشتهاست اما در كنار رنگ هاي گرمي مانند قرمز و زرد می تواند
بسیار مناسب باشد. رنگ سبر در باور عمومی نشان دهنده رشد، سلامت و سالم بودن مواد غذایی است
مانند سبزیجات و صیفی جات و بعنوعی می توان از آن به عنوان رنگ آرام بخش از آن یاد کرد.ديوارها
و ظروف غذایی سبز رنگ باعث كسب اطمينان نسبت به سلامت غذا مي شوند؛ بنابراين در كنار رنگ
هاي گرم مي توانند فرد را به غذا خوردن تشويق كنند. بیشتر
۵٫رنگ سفيد؛ (افزايش اشتها بدون توجه به مقدار آن)
رنگ سفيد كه در بسياري از خانه ها، رستوران ها و فروشگاه ها به وفور ديده مي شود و به نظر خنثي
مي آيد، تاثير بسيار زيادي روي اشتهاي فرد مي گذارد و باعث مي شود شخص بدون توجه به چيزي غذا
بخورد. خوراكي هايي كه سفيد رنگ هستند از حساسیت مغز نسبت به مقدار مصرف غذا می کاهد در
نتیجه فرد بدون در نظر گرفتن مقدار غذا شروع به خوردن می نماید. ظروف سفيد رنگ هم باعث مي
شوند هر چه بيشتر بخوريد و كمتر احساس رضايت كنيد. مواد غذايي معمولاً روي ظروف سفيد رنگ
جلوه خوبي پيدا مي كنند.
۶٫رنگ سياه؛ (کاهنده مرموز اشتها)
سياه رنگي مرموزی است؛ بنابراين مردم نمي توانند به غذاهايي كه سياه رنگ هستند اعتماد كنند. اين رنگ اثري بسيار منفي روي فرد مي گذارد و اشتها را به شدت کاهش می دهد.
7.رنگ صورتي؛ (خنثي كننده احساس گرسنگي)
صورتي اگر چه از خانواده قرمزهاست اما هرگز به فرد احساس گرسنگي نمي دهد. صورتي بيشتر
احساسي ملايم از احساساتي بودن را به فرد تلقين مي كند و به طور كلي براي اتاق غذاخوري كساني كه
مي خواهند چاق شوند، مناسب نيست .
8.رنگ طلايي؛ (محيط رنگ و رو رفته ،قديمي)
طلايي همانند رنگ سبز است و مي توان تا اندازه اي از اين رنگ استفاده كرد .اما استفاده زياد آن باعث
مي شود محيط، رنگ و رو رفته و قديمي به نظر آيد و از اشتهاي فرد بكاهد.
9.رنگ فيروزه اي؛ (چاق كننده)
اين رنگ از رنگ هاي اشتهاآور و مناسب افراد كم اشتهاست؛ به خصوص اگر با نارنجي تركيب شود.
اگر مي خواهيد چاق شويد از اين دو رنگ در وسایل و ظروف مواد غذایی تان بسيار استفاده كنيد.
10.رنگ قرمز؛( افزایش اشتها و رنگ گرسنگی)
قرمز از نوع رنگ هاي گرم است و موجب شادي و هيجان مي شود و به اين صورت اشتهاي فرد تحريك
مي شود. اين رنگ درست برعكس رنگ آبي عمل مي كند زيرا بسيار قوي و پرانرژي است كه مي تواند
تا اندازه اي فشارخون را بالا برده و همچنين اشتها را تحريك كند. مهمترین رنگهای خوراکی هم از
رنگ قرمز نشأت میگیرند. همچنین بسیاری ازچاشنیها سرخرنگاند. معمولاً صاحبان رستوران هاي
فست فود ،ديوارهاي رستوران شان را قرمز رنگ مي كنند تا علاوه بر بالا بردن اشتهاي افراد آنها را به
تند خوردن غذا تشويق و جا را براي افراد ديگر خالي كنند. به نظر میرسد مغز ما دربرابر این رنگ
کاملا تربیت شده است.
۱۱٫رنگ قهوه اي؛ (غذاي سوخته)
رنگ قهوه اي ممكن است ذهن فرد را به سوي غذاهاي سوخته و يا خيلي پخته ببرد و حتي يادآور آلودگي
شود. اين رنگ يادآور اعتماد است و قدرت فراواني دارد اما اگر بيش از حد استفاده شود اثري منفي مي گذارد.
۱۲٫رنگ نارنجی : (اشتها آور و رنگ دهنده)
نارنجی جزء رنگهای گرم و مطلوبی است که به شما احساس راحتی میبخشد. دانشمندان عقیده دارند
رنگ نارنجی، اکسیژن رسانی به مغز را افزایش میدهد، نیروبخش است و فعالیت ذهن را تحریک
میکند.مثلا برای وعده صبحانه استفاده از آب هویج یا آب پرتقال کاملا در خدمت کسانی است که دوست
دارند صبحانه مفصل بخورند. در کنار آن زردچوبه به عنوان یکی از اصلیترین ادویه جات در غذاهای
ایرانی است که شکل غذا را به رنگ نارنجی در آورده و به آن طعم و بو می بخشد.
13.تركيب رنگ زرد، قرمز و نارنجي؛ (ايجاد حس مثبت)
ممكن است توجه كرده باشيد كه بيشتر رستوران هاي فست فود در كنار رنگ قرمز از زرد هم بسيار
استفاده مي كنند. رنگ زرد نه تنها اشتها را بالا مي برد بلكه فرد احساس مي كند آن قدر گرسنه است كه
مي خواهد هر چه سريع تر غذا بخورد. وقتي فردي چشمش به رنگ زرد مي افتد، مغزش به سرعت
شروع به ترشح هورمون سروتونين مي كند و اين هورمون باعث مي شود نسبت به خود و اطرافش
احساس خوب و مثبتي داشته باشد و وقتي وارد رستوران مي شود تا مي تواند غذا و نوشيدني مصرف
كند. در ضمن لباس كاركنان رستوران هاي فست فوت به رنگ زرد، قرمز يا نارنجي است و با اين كار
اشتهاي مشتريان را بسيار بالا برده و در نتيجه خريدشان بيشتر مي شود. در یک تحقیقی که در ارتباط با
رنگ لباس کارکنان چند رستوران معروف در ارتباط با میزان رضایت مندی از غذاها و همچنین میزان
اشتهای مشتریان نسبت به خوردن غذا انجام گردید ، نشان داده شد که با انتخاب لباس و یونیفورمهای آبی
و سبز از میزان اشتها و همچنین تعداد مشتریان رستورانها به شدت کاسته شده و برعکس با انتخاب رنگ
قرمز یا زرد و نارنجی بر میزان اشتها و همچنین رضایت مندی مشتریان افزوده میگردد.
14. تركيب سبز ـ آبي؛ (کاهش دهنده اشتها)
اگر مي خواهيد میزان غذای دریافتی خود را کاهش دهید، از رنگ هاي سبز و آبي براي ديوارهاي اتاق
غذاخوري و ميز و ظروف مواد غذایی استفاده كنيد. سبز نيز مانند آبي اثر آرام كننده اي دارد.
15.تركيب زرد ـ سبز؛ (از بین برنده اشتها)
اين تركيب بسیار قوی عمل میکند؛ اگر مي خواهيد لاغر شويد و همچنین مقدار غذای خود را کاهش دهید،
می توانید از اين تركيب استفاده كنيد كه به خوبي جواب مي دهد .زيرا بر روی سیستم عملکردی مغز
تاثیر منفی داشته و باعث کاهش اشتهای فرد شده و در طولانی مدت باعث ازبین رفتن اشتها میگردد.
بصورت خلاصه تاثیرات رنگ ها بر میزان کنترل اشتها در جدول زیر بدین شرح می باشد:
تاثیر بر اشتها | دسته بندی رنگ ها |
کاهش دهنده اشتها ê | آبی |
کاهش دهنده اشتهاê | خاکستری |
کاهش دهنده اشتهاê | طلایی |
کاهش دهنده اشتهاê | سبز |
کاهش دهنده اشتهاê | قهوه ای |
کاهش دهنده اشتهاê | سیاه |
کاهش دهنده اشتهاê | ترکیب سبز،زرد |
کاهش دهنده اشتهاê | ترکیب سبز،آبی |
خنثی | صورتی،بنفش |
افزایش دهنده اشتهاé | قرمز |
افزایش دهنده اشتهاé | فیروزه ای |
افزایش دهنده اشتهاé | نارنجی |
افزایش دهنده اشتهاé | ترکیب زرد، قرمز، نارنجی |
افزایش دهنده اشتهاé | زرد |
افزایش دهنده اشتهاé | سفید |
افزایش دهنده اشتهاé | کرم |
افزایش دهنده اشتهاé | زرشکی |